• Europa Wschodnia, a w szczególności Polska, należy do najbardziej dotkniętych kryzysem państw i wyróżnia się na tle innych krajów racjonalnością wydatków.
• W ciągu ostatniej dekady dyskonty zmieniły swój wizerunek ze sklepów oferujących tanie i niskiej jakości produkty na placówki handlowe zapewniające najlepszy stosunek jakości do ceny.
• Kupujący w Polsce są coraz bardziej ostrożni w swoich wydatkach i konsekwentnie poszukują optymalnej równowagi między wartością a kosztami.

Europa Wschodnia, a w szczególności Polska, należy do najbardziej dotkniętych kryzysem państw i wyróżnia się na tle innych krajów racjonalnością wydatków – stwierdza Euromonitor. Inflacja w Polsce wynosi 14,7 proc., co wpływa na dochód rozporządzalny i siłę nabywczą konsumentów. Prawie 90% specjalistów ds. handlu detalicznego na całym świecie dostrzega negatywny wpływ rosnących kosztów surowców i innych czynników spowodowanych wojną na wyniki firm w 2022 r.  – wynika z badania Voice of the Industry: Retail Survey, 2022. Zrównoważony rozwój, innowacje technologiczne i racjonalne gospodarowanie muszą być odpowiedzią marek na orientowanie się konsumentów na wartości, przy jednoczesnym obniżeniu kosztów w celu utrzymania rentowności.

Euromonitor formułuje cztery dominujące trendy, które wpływają na sytuację handlu detalicznego w Polsce.

Inflacja wpływa na sprzedaż detaliczną w Polsce pomimo wsparcia rządowego

W 2022 r. sprzedaż detaliczna w Polsce zwiększyła się o 11% w cenach bieżących, głównie dzięki inflacji, ale spadła o 3% w cenach stałych – podaje Euromonitor. Polski rząd wprowadził politykę mającą na celu wspieranie konsumpcji gospodarstw domowych, min. poprzez wsparcie z Tarczy antykryzysowej czy obniżenie stawki VAT na niektóre produkty z 8% do 0%. Pomimo tych wysiłków konsumenci ograniczali zakupy ze względu na mniejszą siłę nabywczą.

Kupujący w Polsce są coraz bardziej ostrożni w swoich wydatkach i konsekwentnie poszukują optymalnej równowagi między wartością a kosztami. Dlatego racjonalność odgrywa istotną rolę w kształtowaniu zachowań zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorstw. Wraz z rozwojem technologii konsumenci coraz częściej poszukują rozwiązań technologicznych, które pomogą im zaoszczędzić pieniądze, a firmy wykorzystują technologie do obniżenia kosztów.

Polscy konsumenci wybierają dyskonty, ponieważ priorytetem jest racjonalna konsumpcja

Konsumenci chcą zarządzać swoimi wydatkami jeszcze ostrożniej, niekoniecznie kupując taniej, ale starając się kupować rzeczy najlepsze, na jakie ich stać. Firmy kładą jeszcze większy nacisk na wartości i zapewnianie przystępności cenowej produktów i usług, przy jednoczesnym dostosowaniu oferty do podstawowych priorytetów konsumentów - takich, jak wygoda, personalizacja, dobre samopoczucie i prostota. W polskim handlu spożywczym dyskonty wypełniają tę niszę.

W ciągu ostatniej dekady dyskonty zmieniły swój wizerunek ze sklepów oferujących tanie i niskiej jakości produkty na placówki handlowe zapewniające najlepszy stosunek jakości do ceny. W Polsce dwie marki napędzają wzrost sprzedaży w tym kanale, a - co za tym idzie - w całym handlu spożywczym. Są to Biedronka (należąca do Jerónimo Martins) i niemiecki Lidl (należący do Schwarz Beteiligungs). Według danych Euromonitor International Passport Retail, w 2022 r. obie marki miały, pod względem wartości, udział w całkowitej sprzedaży detalistów spożywczych w Polsce na poziomie 33%.

Udział detalistów spożywczych w wartości sprzedaży według kanałów w Polsce

Dyskonty w Polsce mają jeden z najwyższych na świecie wskaźników penetracji rynku. Ich udział pod względem wartości wynosił w 2022 r. 35%, czyli kształtował się znacznie powyżej średniej europejskiej wynoszącej 17%. Mimo to, według badania Voice of the Consumer: Lifestyles Survey 2023, co szósty Polak planuje zwiększyć liczbę wizyt w dyskontach w ciągu najbliższych 12 miesięcy.

Do rozwoju dyskontów w znacznym stopniu przyczynił się rozwój systemów lojalnościowych. Na przykład Lidl odniósł sukces dzięki aplikacji Lidl Plus, która oferuje program lojalnościowy ze spersonalizowanymi ofertami opartymi na obserwacji wcześniejszych zakupów klientów. W przeszłości sklepy dyskontowe niechętnie wdrażały programy lojalnościowe. Jednak biorąc pod uwagę niskie marże, które utrudniają im konkurowanie ceną, opracowanie programu lojalnościowego stało się atrakcyjną opcją.

Koncepcja stosunku ceny do jakości wykracza poza segment artykułów spożywczych. Konsumenci korzystają z licznych narzędzi cyfrowych i porównywarek cen, aby wyszukać najbardziej odpowiednie oferty, które są zgodne z ich wymaganiami. 55% respondentów w Polsce intensywnie bada produkty i usługi, z których korzysta (Voice of the Consumer: Lifestyles Survey 2023). Konsumenci, którzy mają ograniczony budżet, zwykle poświęcają więcej czasu na podejmowanie decyzji o zakupie.

Sprzedawcy detaliczni muszą przemyśleć koncepcję sklepu pod kątem efektywności

Sprzedawcy detaliczni zaczynają wprowadzać ekologiczne rozwiązania nie tylko po to, aby działać zgodnie ze strategią zrównoważonego rozwoju. Usiłują obniżyć koszty i zmniejszyć swoją zależność od konwencjonalnych źródeł energii. Żabka, znaczący gracz w kanale sklepów convenience w Polsce, we wrześniu 2022 r. otworzyła w Poznaniu outlet Żabka Eko Smart. Łączy on ekologiczne, energooszczędne rozwiązania z inteligentnymi, mającymi na celu usprawnienie działania sklepu w oparciu o sztuczną inteligencję, która wspiera personel.

Firmy zwracają się ku automatyzacji, która zastępuje zadania wykonywane ręcznie. Dzięki postępowi technologicznemu i wprowadzeniu sztucznej inteligencji oraz uczenia maszynowego sprzedawcy detaliczni są w stanie usprawnić swoje działania, obniżyć koszty i poprawić jakość obsługi klienta.

Chociaż w polskim handlu detalicznym istnieje jeszcze duże pole do automatyzacji, sprzedawcy detaliczni już zaczęli wdrażać zautomatyzowane systemy w różnych dziedzinach, w tym w zarządzaniu magazynem i obsłudze klienta. Na przykład firma Pudu Robotics współpracuje z siecią supermarketów Carrefour, który wprowadził inteligentne roboty dostawcze BellaBot tej firmy w dwóch swoich sklepach detalicznych w Warszawie.

Racjonalność w handlu detalicznym i w nawykach zakupowych konsumentów

Spadek kosztów utrzymania, perspektywa recesji i związana z tym niepewność w 2023 r. jeszcze bardziej intensyfikują koncentrację konsumentów na stosunku ceny do wartości. Oczekuje się, że polska sprzedaż detaliczna osiągnie w ciągu najbliższych pięciu lat skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) wynoszący 3%, napędzany przez rozwój handlu internetowego, który ma uzyskać solidny CAGR na poziomie 6% do 2027 r.

Kluczowym czynnikiem, który nadal będzie dominował w zachowaniach konsumentów i przedsiębiorstw, jest efektywność w działaniach i racjonalne podejmowanie decyzji wpisane w nawyki zakupowe.

Oczekuje się, że sklepy i centra handlowe przyjmą takie środki, jak skrócenie godzin pracy, ograniczenie korzystania ze światła w celu ograniczenia zużycia prądu czy wyłączanie oświetlenia zewnętrznego. Ponadto oczekuje się, że coraz bardziej powszechne staną się pojazdy elektryczne czy rozwiązania w zakresie zielonej energii.