• „Uwaga na reklamy, SMS-y i… linki” oraz „Promocje to emocje! Zachowuj zimną głowę” to tytuły dwóch z pięciu filmów edukacyjnych skierowanych do miliona uchodźczyń z Ukrainy.

• Przygotowana przez Federację Konsumentów pierwsza odsłona kampanii #NieBadzNiewidzialna, informuje o podstawowych prawach i obowiązkach konsumenckich.

• Ukrainki nie posiadają wystarczającej wiedzy o swoich prawach i obowiązkach, choć jednocześnie są przekonane, że ich poziom znajomości przepisów jest wysoki. Wiedza uchodźczyń o prawach konsumenta w Ukrainie oparta jest o praktykę, a nie prawo. Doświadczenia z Ukrainy wywołują przekonanie o dowolności w podejmowaniu decyzji, np. o zasadności reklamacji.

Ukrainki nie posiadają typowych dla polskiego rynku „odruchów konsumenckich”, np. związanych z reklamowaniem produktów, pomimo że przedsiębiorcy z Polski nie zniechęcają ich do tego. Ukrainki nie znają i nie rozróżniają podstawowych praw konsumenckich w obszarze reklamacji produktu, odpowiedzialności sprzedawcy za produkt oraz gwarancji.

Obecnie w Polsce mieszka na stałe około 2,3 mln Ukraińców, a 87 proc. uchodźców wojennych z Ukrainy to kobiety. Uchodźcy stali się integralną częścią polskiego społeczeństwa, dlatego Federacja Konsumentów postanowiła zweryfikować, jak ukraińskie uchodźczynie odnajdują się na polskim rynku, rządzonym przez regulacje Unii Europejskiej.

W celu zbadania poziomu niewidzialności ukraińskich konsumentek Federacja Konsumentów zrealizowała trzyetapowe prace badawcze składające się z formularza internetowego wypełnionego przez blisko 400 uchodźczyń, które przyjechały do Polski po 24 lutego 2022 r., 300 ankiet rozesłanych do powiatowych rzeczników konsumenta w całej Polsce oraz badania jakościowego w oparciu o 128 pogłębionych wywiadów z Ukrainkami. W badaniu wzięły udział uchodźczynie, które mieszkają w Polsce od 12 miesięcy.

Kluczowe fakty z raportu na temat konsumentek z Ukrainy:

• 51 proc. Ukrainek kupuje w Internecie w trakcie pobytu w Polsce.
• 62 proc. respondentek deklaruje, że nie zna swoich praw podczas zakupów on-line.
• 82 proc. Ukrainek nie wiedziało czym jest Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO), a 95 proc. nie znało pojęcia pozaodsetkowych kosztów kredytu.
• Żadna z kobiet uczestniczących w badaniu nie skorzystała jeszcze z zakupów ratalnych, ale niemal co piąta (17 proc.) chciałaby lub planuje tego typu zakupy.
• 70 proc. respondentek: obecna sytuacja finansowa nie pozwala mi kupować na raty. Ale tylko 7 proc. stwierdziło, że nie potrzebuje nowych produktów.
• 10 proc. (najwięcej) respondentek zadeklarowało, że wie o istnieniu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz lokalnych rzeczników konsumentów. 7 proc. (najmniej) ankietowanych Ukrainek wskazało, że Komisja Nadzoru Finansowego jest im znana.

Szczególne zagrożenia dla klientek z Ukrainy

Autorzy raportu zwracają uwagę, że brak rzetelnej wiedzy na temat rynku finansowego oraz przysługujących konsumentom praw naraża ukraińskie uchodźczynie na wyłudzenia danych osobowych oraz próby oszustw. Badanie wykazało, że Ukrainki nie znają polskich instytucji, do których mogłyby się zwrócić w razie problemu z kwestiami, które dotyczą kwestii konsumenckich. To pogłębia ich niewidzialność na rynku i wskazuje na pilną potrzebę zapewnienia dostępu do urzędów wspomagających egzekwowanie ich praw.

Federacja ogłosiła również start własnej kampanii edukacyjnej skierowanej do uchodźczyń z Ukrainy.
 Przygotowaliśmy serię pięciu krótkich filmów, będących odpowiedzią na potrzeby zdiagnozowane przez nasz raport. W scenkach, nagrywanych w lekkiej i humorystycznej aranżacji, promujemy wiedzę dotyczącą m.in. terminów na odstąpienie od umowy, dokonanie zwrotu, czy zasady reklamacji – mówi Monika Kosińska-Pyrek, prezeska Federacji Konsumentów.

Aż 90 respondentek badania wskazało, że chciałoby wiedzieć więcej o przepisach konsumenckich w Polsce.  Filmiki pierwszej odsłony kampanii nagrane zostały przez polskich youtuberów: Maksyma, Olę i Szymona, znanych m.in. z serii „Co z tym hajsem?” i „Co z tym światem?”. Każdy z klipów dostępny jest w dwóch wersjach z napisami: ukraińskimi i angielskimi. Filmy można znaleźć na stronie www.ukrainkawpolsce.pl/niebadzniewidoczna oraz na kanale Youtube Federacji Konsumentów https://www.youtube.com/@fkonsument

Partnerem Federacji Konsumentów będzie „Ukrainka w Polsce”, projekt koordynowany przez Julię Boguslavską, która także jest uchodźczynią z Ukrainy. Partnerem Federacji Konsumentów jest także Nadija Bendrychuk, koordynatorka koalicji „Nie bądź niewidzialna”.