Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) funkcjonuje w Polsce od 2019 r. Spółki, które nie złożyły obowiązkowego zgłoszenia, kto jest ich rzeczywistym beneficjentem, muszą liczyć się z coraz z surowszymi sankcjami. Aparat państwa coraz częściej bowiem sprawdza, kto nie dopełnił tego obowiązku oraz nakłada za to coraz wyższe kary – wynika z raportu CRBR.

Więcej zgłoszeń i więcej kontroli fiskusa

Zespół prawa spółek w CRIDO przygotował drugi już z kolei raport, jak wygląda stosowanie CRBR w praktyce.

– W skrócie można powiedzieć, że w 2022 r. mieliśmy więcej zgłoszeń do rejestru, ale i więcej kontroli ze strony fiskusa. Stosowano też coraz wyższe kary za unikanie tego obowiązku – mówi Mateusz Baran, partner, szef praktyki prawa spółek w CRIDO.

Wśród spółek z o.o. obowiązek ten wypełniło 74 proc. z nich (67 proc. w 2021 r.), w spółkach jawnych było to blisko 87 proc. (80 proc. w 2021 r.), zaś komandytowych 96 proc. (94 proc. w 2021 r.).

– Nadal słaby wynik w przypadku spółek z o.o. wynika zapewne z bardziej skomplikowanej struktury własnościowej, co utrudnia dokonanie analizy w zakresie beneficjenta rzeczywistego, jak i dokonanie zgłoszenia w terminie. Niedawna nowelizacja prawa wydłużająca termin na dokonanie zgłoszenia do 14 dni roboczych może jednak spowodować zauważalną poprawę w tym zakresie – uważa Justyna Solnica, senior associate w CRIDO, współautorka raportu.

CRIDO -  wysokość kar nałożonych na podmioty

Słabo wypadało w 2022 r. raportowanie w przypadku fundacji, spółdzielni czy stowarzyszeń objętych tym obowiązkiem. Jedynie 55 proc. z nich (53 proc. przed rokiem) zgłosiło dane do CRBR. Autorzy raportu uważają, że takie podmioty działają najczęściej w interesie określonych społeczności, a beneficjentem ich działań są określone jednostki lub grupy osób, co może powodować nieświadomość w zakresie istnienia beneficjentów rzeczywistych (w odniesieniu np. do struktury zarządczej fundacji, spółdzielni lub stowarzyszenia).

CRIDO w raporcie pokazuje, w jaki sposób kształtowały się wysokości kar nałożonych na podmioty, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia do CRBR. Urosły one drastycznie: w 2021 roku maksymalna wartością wymierzonej kary (w postępowaniu wszczętym przeciwko spółce z o.o.) było 35 tys. zł. W minionym roku było to już 250 tys. zł, co wskazuje na zdecydowane zaostrzenie sankcji stosowanych przez fiskusa. Maksymalna kara przewidziana przez prawo to 1 mln zł.

W raporcie czytamy także, że do 31 grudnia 2022 r. wszczęto łącznie 406 postępowań administracyjnych w zakresie naruszeń związanych z obowiązkiem dokonania zgłoszenia do CRBR w stosunku do ww. podmiotów. Aż 334 postępowania dotyczyły braku zgłoszenia do CRBR (w porównaniu do 93 takich postępowań wszczętych do 31 grudnia 2021 r.).

Wzrosła również liczba postępowań prowadzonych z powodu dokonania zgłoszenia po upływie wyznaczonego terminu – z 11 do 48 oraz postępowań wszczynanych z powodu dokonania zgłoszenia do CRBR danych niezgodnych ze stanem faktycznym – z 0 do 23, co oznacza, że organ nadzoru zaczął wykorzystywać możliwość weryfikacji stanu faktycznego z danymi ujawnionymi w CRBR.