Opłata cukrowa - napoje roślinne dopominają się o swoje
Grupa posłów (Hanna Gill-Piątek, Joanna Mucha, Paulina Hennig-Kloska, Paweł Zalewski, Mirosław Suchoń, Michał Gramatyka, Urszula Zielińska, Małgorzata Tracz, Tomasz Aniśko, Beata Maciejewska, Maciej Kopiec, Franciszek Sterczewski, Monika Rosa, Marek Rutka) napisała do ministra zdrowia interpelację ws. opłaty cukrowej.
Opłata cukrowa a roślinne alternatywy nabiału
Ich zdaniem roślinne alternatywy nabiału powinny być równoprawnie traktowane wobec produktów mlecznych. Obecnie są one jednak systemowo pomijane i nieuwzględniane przez ustawodawców.
Od 2021 r. w Polsce pobierana jest opłata cukrowa od środków spożywczych. Opłacie tej nie podlegają m.in. „napoje, które są wyrobami na bazie mleka albo jego przetworów (na przykład jogurty, maślanki, kefiry, mleko zsiadłe)”. Ustawa nie uwzględnia natomiast wykluczenia z obowiązku opłaty tej daniny roślinnych odpowiedników wyrobów na bazie mleka, w tym napojów roślinnych oraz roślinnych alternatyw nabiału.
Posłowie i posłanki piszą zatem:
"(...) Kwestia nieuwzględnienia napojów roślinnych i roślinnych alternatyw nabiału na równi z wyrobami na bazie mleka albo jego przetworów w regulacji o opłacie cukrowej jest szeroko zgłaszana przez przedstawicieli branży produktów roślinnych, producentów żywności oraz organizacje społeczne. M.in. Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców (PFPŻ ZP) w opublikowanym przez siebie stanowisku wystosowała wniosek o wyłączenie napojów roślinnych z tzw. opłaty cukrowej poprzez rozszerzenie o nie listy napojów niepodlegających tej opłacie. PFPŻ ZP zwróciło się z wnioskiem o uwzględnienie w ramach nowelizacji zmian, mających na celu zharmonizowanie zastosowania przepisów dotyczących napojów roślinnych na bazie soi, orzechów, zbóż i nasion - wzorem przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931, z późn. zm.) - w zakresie umożliwiającym jednakowe potraktowanie produktów mlecznych i napojów roślinnych pod względem opłaty cukrowej."
Przykład obniżonego VATu. Co z osobami z alergią na krowie mleko?
Posłowie zauważają, że poprawka numer 2 dokonująca zmian w załączniku nr 10 do ustawy o podatku od towarów i usług objęła obniżoną stawką VAT, w wysokości 5%, napoje roślinne na bazie soi, orzechów, zbóż lub nasion. Warto zauważyć, że zmiana ta była poprzedzona poparciem tego postulatu przez rzecznika praw dziecka w piśmie z dnia 19 lipca 2019 r., w którym szczególną uwagę poświęca się dzieciom cierpiącym na alergie pokarmowe lub nietolerancje pokarmowe, które nie mogą korzystać z produktów mlecznych, a zwiększony podatek VAT znacząco ograniczał ich dostęp do ich roślinnych alternatyw. Analogicznie dostęp ten w tej chwili jest ograniczony przez opłatę cukrową, która bezpośrednio wpływa na wzrost cen roślinnych alternatyw nabiału. W trakcie prac legislacyjnych ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Ordynacja podatkowa uwagę w tym zakresie podniósł również minister przedsiębiorczości i technologii, stwierdzając, że „proponowana zmiana obciąży przede wszystkim osoby z alergią na białka mleka, które napojami mlekopodobnymi zastępują mleko (np. krowie). Będzie również uderzać w osoby z nietolerancją laktozy, jedną z najczęściej spotykanych nietolerancji pokarmowych. W związku z tym warto rozważyć, aby napoje te były nadal opodatkowane stawką 5%”. Negatywne skutki dla osób z alergiami i nietolerancjami pokarmowymi wynikające z objęcia produktów mlecznych i napojów roślinnych inną stawką VAT mają analogiczne zastosowanie w innym traktowaniu tych produktów wobec opłaty cukrowej.
Równouprawnienie w opłacie cukrowej
Zdaniem grupy posłów roślinne alternatywy nabiału powinny być równoprawnie traktowane wobec produktów mlecznych.
"Obecnie są one jednak systemowo pomijane i nieuwzględniane przez ustawodawców, co stanowi duże ograniczenie w rozwoju polskiej branży produktów roślinnych oraz w dostępie wszystkich konsumentów do roślinnych alternatyw. Przykładowo uczniowie niespożywający produktów mlecznych m.in. ze względu na alergie i nietolerancje pokarmowe nie mają dostępu do żadnej alternatywy w finansowanym ze środków publicznych programie dla szkół. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży, nie gwarantuje uczniom dostępu do roślinnych źródeł wapnia jako alternatywy dla produktów mlecznych. Opłata cukrowa nie powinna przyczyniać się do ograniczenia dostępności roślinnych alternatyw nabiału w polskich gospodarstwach domowych." - czytamy w piśmie.
Posłowie pytają czy planowane są prace nad wyłączeniem napojów roślinnych z tzw. opłaty cukrowej poprzez rozszerzenie o nie listy napojów niepodlegających tej opłacie?
Oto odpowiedź sekretarza stanu Waldemara Kraski:
"(...) w projekcie ustawy z dnia 14 lutego 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów, ani napoje mleczne, ani napoje roślinne nie były wyłączone z tzw.opłaty cukrowej. Poprawką poselską przyjętą w toku prac parlamentarnych nad ww. projektem ustawy do katalogu produktów zwolnionych z opłaty cukrowej dołączono wyroby, w których na pierwszym miejscu w wykazie składników znajduje się mleko albo jego przetwory, niezależnie od ich sklasyfikowania w Polskiej
Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W tym miejscu należy zauważyć, że w uzasadnieniu do aktualnie procedowanego projektu ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innyc hustaw (UD 443) wskazano, że
zaproponowane zmiany mają wyłącznie charakter porządkujący.