Paszporty produktu dla polskiej żywności - konsumenci sprawdzą skład i pochodzenie
- Paszport będzie pokazywał nie tylko skład wyrobu, ale także całą drogę, jaką przebyły surowce niezbędne do jego wytworzenia. Ma objąć nie tylko produkty gotowe, ale także komponenty i półprodukty.
- W pierwszej kolejności Cyfrowy Paszport Produktu będzie dotyczył baterii i tekstyliów oraz materiałów budowlanych – od 2024 roku, następnie urządzeń elektrycznych i elektronicznych - od 2026 roku.
- Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa zainicjował w 2021 r. projekt o nazwie Paszportyzacja Polskiej Żywności. W działania zaangażował się Państwowy Instytut Badawczy NASK.
Cyfrowy Paszport Produktu dla żywności EKO i BIO
Cyfrowy Paszport Produktu (CPP) umożliwi elektroniczną rejestrację, przetwarzanie oraz udostępnianie informacji produktowych w sieciach łańcuchów dostaw oraz między firmami, organami państwowymi i konsumentami – takie są założenia projektu.
Paszport będzie pokazywał nie tylko skład wyrobu, ale także całą drogę, jaką przebyły surowce niezbędne do jego wytworzenia. Ma objąć nie tylko produkty gotowe, ale także komponenty i półprodukty. Będzie dotyczyć towarów wyprodukowanych w Europie, ale także sprowadzonych do UE z innych rynków.
Dla przykładu, w przypadku plastikowej butelki będziemy mogli prześledzić drogę, jaką odbyła ona w trakcie powstawania, w tym z jakiego plastiku ją zrobiono i w jakim procencie pochodził on z recyclingu.
W pierwszej kolejności Cyfrowy Paszport Produktu będzie dotyczył baterii i tekstyliów oraz materiałów budowlanych – od 2024 roku, następnie urządzeń elektrycznych i elektronicznych - od 2026 roku.
Jednym z celów paszportu jest zapobieganie fałszerstwom towarów. Według badań, większość konsumentów oczekuje, że produkty będą zgodne ze standardami ekologicznymi. To również jeden z powodów, dla których firmy produkcyjne będą chciały udowadniać, że ich produkty spełniają standardy środowiskowe.
– Głównym celem będzie zapobieganie niewłaściwym lub nieuprawnionym oznaczeniom produktu, np. w kategoriach EKO lub BIO. W ten sposób można sztucznie zawyżać ceny produktów wykorzystując naiwność lub brak wiedzy konsumentów. Paszport produktu na to nie pozwoli. Będzie dawał możliwość śledzenia, gdzie produkt powstał, kto go wyprodukował, czy w trakcie tej produkcji nie było użytej na przykład pracy niewolniczej - wypowiada się w serwisie eNewsroom Robert Kałuża, współzałożyciel, dyrektor ds. operacyjnych firmy Billon. - Klienci w Europie chcą być eko, chcą kupować towary, które spełniają określone wymogi i nie niszczą naszego środowiska. Spełnienie oczekiwań konsumenckich jest coraz ważniejsze dla firm. Paszport produktu to znacznie ułatwia – dodaje.
Obowiązki sprzedawców i kary
Kody kreskowe stosowane są w różnorodnych sektorach gospodarki na całym świecie. Standardy ISO/GS1 wyjaśniają, w jaki sposób należy je nanieść na identyfikator, jednak trwałość opakowania jak również samego produktu jest ograniczona. Ponadto w przypadku produktów wirtualnych identyfikator musi istnieć niezależnie od nich. Dzięki Cyfrowemu Paszportowi Produktu nawet gdy podmiot gospodarczy wycofa się z rynku, zmieni nazwę lub właściciela, nie będzie miało to wpływu na sam identyfikator.
Przepisy stanowią, że CPP „ma zastosowanie do wszelkich dóbr fizycznych wprowadzanych do obrotu lub oddawanych do użytku, w tym do części i produktów pośrednich”. Nie ma jednak zastosowania do: żywności (zdefiniowanej w art. 2 rozporządzenia WE nr 178/2002), pasz (zdefiniowanych w art. 3 pkt 4 rozporządzenia WE nr 178/2002), produktów leczniczych stosowanych u ludzi, weterynaryjnych produktów leczniczych, żywych roślin, zwierząt oraz mikroorganizmów, produktów pochodzenia ludzkiego, produktów pochodzących od roślin i zwierząt związanych bezpośrednio z ich przyszłą reprodukcją.
Określono obowiązki sprzedawców. Muszą oni zagwarantować, aby paszport był łatwo dostępny dla klientów, również w przypadku sprzedaży na odległość. Nie mogą opatrywać oni produktu innymi etykietami, znakami, symbolami ani napisami, które mogłyby wprowadzić w błąd lub zdezorientować klientów.
W przepisach określono obowiązki internetowych platform handlowych i wyszukiwarek internetowych, w szczególności w zakresie współpracy z organami nadzoru rynku. Określono również, że organy te powinny mieć prawo do nakazania internetowej platformie handlowej usunięcia treści niezgodnych z prawem.
Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące kar w przypadku naruszeń przepisów dotyczących Cyfrowego Paszportu Produktu i mają stosować „wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonywania”.
„Przewidziane kary muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, z uwzględnieniem zakresu niezgodności i liczby produktów wprowadzonych na rynek Unii, które są niezgodne z wymogami” – napisano w projekcie.
Paszportyzacja Polskiej Żywności
To, że pewne rodzaje żywności i pasz zostały zwolnione z posiadania Cyfrowego Paszportu Produktu, nie oznacza, że w ich przypadku nie będzie miał on zastosowania. Projekt UE dopuszcza w tym zakresie krajowe inicjatywy.
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) zainicjował w 2021 r. projekt o nazwie Paszportyzacja Polskiej Żywności, który polega na zbudowaniu systemu identyfikowania żywności w kluczowych ogniwach łańcucha dostaw.
KOWR zaznacza, że wdrożenie cyfrowego systemu jest zgodne ze światowym trendem zmierzającym do zapewnienia wiarygodniej informacji o żywności na każdym etapie produkcji i dostaw, a także z rosnącymi oczekiwaniami konsumentów dotyczących informacji o produkcie. Polskim podmiotom z sektora rolno-spożywczego zagwarantuje to zaś większą konkurencyjność na arenie międzynarodowej, m.in. poprzez wzrost pozytywnego wizerunku wytwarzanych w Polsce produktów żywnościowych.
W projekt zaangażował się Państwowy Instytut Badawczy NASK. Rekomenduje on stworzenie ogólnopolskiego systemu gromadzącego informacje o polskiej żywności. Poszukuje startupów i producentów z dziedziny foodtech w ogłoszonym konkursie, w którym rywalizować mają producenci rozwiązań informatycznych wspierających proces hodowli, chowu i produkcji dla rynku wieprzowiny. Zwycięzcy otrzymają środki na wdrożenie swoich rozwiązań.
To część większego projektu, w ramach którego prowadzone są badania dla rynku ziemniaka, wołowiny i wieprzowiny. Inicjatorem jest KOWR, który również koordynuje całość działań, a prace badawcze prowadzone są przez zajmujący się certyfikacją produktów NASK PIB, we współpracy z Poznańskim Instytutem Technologicznym.
Ogólny cel tych działań to stworzenie ogólnopolskiego systemu gromadzącego informacje o polskiej żywności. Dzięki docelowemu systemowi IT każdy użytkownik (producent, dystrybutor, sprzedawca i konsument) powinien łatwo sprawdzić i potwierdzić autentyczność, jakość i bezpieczeństwo danej partii żywności - informuje NASK. W tym celu wykorzystane powinny być proste, powszechnie dostępne czytniki (np. telefon komórkowy) pobierające informacje ze znacznika partii żywności (np. kodu QR).
Czytaj więcej
Jest umowa w sprawie paszportyzacji żywności