Wyniki raportu przedstawili w piątek na obradach Rady Ochrony Pracy główny inspektor pracy Wiesław Łyszczek i dyrektor Departamentu Prawnego Głównego Inspektora Pracy Halina Tulwin.

PIP w I półroczu 2018 r. przeprowadziła ponad 7 tys. kontroli w ponad 7 tys. firm. "Do podstawowych naruszeń stwierdzonych podczas kontroli wypłacania minimalnej stawki godzinowej należy nieprawidłowe realizowanie obowiązków związanych z dokumentowaniem i przekazywaniem przez osoby wykonujące pracę zarobkową informacji o liczbie godzin wykonywania zlecenia lub świadczenia usług. W praktyce nieustalenie podczas kontroli liczby przepracowanych godzin uniemożliwia ustalenie należnego wynagrodzenia" - czytamy w raporcie.

Tulwin oceniła przestrzeganie przepisów o minimalnej stawce godzinowej jako zadowalające. "Znacząca większość kontrolowanych podmiotów prawidłowo stosowała przepisy o minimalnej stawce godzinowej. Zarówno przestrzegano wniosków o charakterze formalnym, czyli dotyczących treści umów, dokumentacji godzin wykonania zlecenia, jak też dokonywano wypłat minimalnej stawki w prawidłowej wysokości" - powiedziała.

Według PIP część nieprawidłowości przy wypłacie minimalnej stawki miała swoje źródło w nieznajomości prawa, dlatego - zdaniem PIP - należy kontynuować popularyzację przepisów w tej sprawie. Inspektorzy zwrócili również uwagę na potrzebę wyeliminowania problemów interpretacyjnych, zwłąszcza powstających na styku stosowania ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę i przepisów kodeksu cywilnego.

"Wydaje się też, że konieczne jest wprowadzenie obowiązku zawarcia umowy cywilnoprawnej, podlegającej unormowaniom o minimalnej stawce godzinowej, w formie pisemnej przed rozpoczęciem pracy" - dodano w rekomendacjach.

Od 1 stycznia 2017 roku obowiązuje wyższa płaca minimalna i stawka godzinowa. Minimalna stawka godzinowa obejmuje nie tylko osoby na umowie zleceniu, ale też samozatrudnionych, którzy jednoosobowo świadczą usługi dla firm. Ustawa precyzuje, kiedy takie rozwiązanie będzie stosowane: m.in. przy zleceniach, w których wyznaczono czas ich świadczenia. Minimalna stawka godzinowa ma mieć zastosowanie do wszystkich umów, bez względu na sposób ustalania wynagrodzenia - według stawki godzinowej, dziennej, tygodniowej, miesięcznej itp.

Wyłączenia z zasady minimalnego godzinowego wynagrodzenia za pracę obejmują m.in. rodzinne domy pomocy i umowy cywilnoprawne przy opiece nad uczestnikami wycieczek. Minimalna stawka nie dotyczy też m.in. zleceniobiorcy samodzielnie ustalającego miejsce i czas realizacji zadań, jeśli jego wynagrodzenie będzie zależało wyłącznie od osiągniętego rezultatu.

PIP przedstawiła we wtorek również wyniki kontroli w sprawie zakazu zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy. W I półroczu 2018 r. inspektorzy przeprowadzili ponad 7 tys. kontroli przestrzegania art. 22 kodeksu pracy. W 883 kontrolach stwierdzono nieprawidłowości w zakresie stosowania umów cywilnoprawnych (12,2 proc.)

Najczęściej umowy cywilnoprawne zamiast umów o pracę stosuje się w budownictwie - 14,8 proc., w firmach świadczących usługi w zakresie zakwaterowania i w usługach gastronomicznych 15,4 proc. oraz w handlu i w naprawach - 14,2 proc. W związku ze stwierdzonymi naruszeniami przeciwko prawom pracownika w 190 przypadków inspektorzy nałożyli karę grzywny, do sądów skierowali 33 wnioski o ukaranie.

Z ustaleń PIP wynika, że nadal sytuacja na rynku pracy - szczególnie lokalnie, w mniejszych ośrodkach - pozostaje trudna i powoduje, że osoby szukające pracy godzą się na wszelkie proponowane im warunki zatrudnienia, aby tylko podjąć lub utrzymać jakąkolwiek pracę. "Ta okoliczność często jest wykorzystywana przez pracodawców, również przy dopuszczeniu się innych nieprawidłowości względem zatrudnionych" - dodano w raporcie.

Inspekcja postuluje, aby m.in. ustanowić domniemanie istnienia stosunku pracy dla osób wykonujących pracę najemną w warunkach o przeważających cechach charakterystycznych dla stosunku pracy. Ponadto, zdaniem PIP, należałoby wprowadzić obowiązek zgłaszania każdego podlegającego ubezpieczeniu społecznemu pracownika do tego ubezpieczenia przed dopuszczeniem go do wykonywania pracy.