Projektowana ustawa wdroży do krajowego prawa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych.

Często duże podmioty, ze względu na swoją pozycję i siłę negocjacyjną narzucają rolnikom jednostronnie niekorzystne warunki współpracy. Nieuczciwe praktyki godzą w pozycję rolników, przetwórców oraz zaburzają konkurencję na jednolitym rynku, a tym samym hamują rozwój rolnictwa - przekonują autorzy projektu.

Problem nierównowagi wśród uczestników łańcucha dostaw żywności występuje nie tylko w Polsce, ale i w większości krajów Unii Europejskiej. Dlatego unijna dyrektywa wprowadza "minimalne ramy" w stosowaniu jednolitego podejścia w odniesieniu do nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw żywności.

W opinii autorów projektu - ministerstwa rolnictwa - nieuczciwe praktyki handlowe stosowane przez podmioty z przewagą kontraktową wywierają presję na zyski i marże podmiotów gospodarczych, co może prowadzić do niewłaściwej alokacji zasobów, a nawet spowodować wyparcie z rynku podmiotów, które w przeciwnym razie byłyby rentowne i konkurencyjne.

W Polsce od dnia 12 lipca 2017 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Ustawę stosuje się do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych, z wyłączeniem dostaw bezpośrednich zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami. Ustawa zakazuje nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy.

Przewagą kontraktową w rozumieniu ustawy jest występowanie znacznej w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy dysproporcji

W aktualnie obowiązującej ustawie nie wprowadzono zamkniętej listy nieuczciwych zachowań w relacjach uczestników łańcucha dostaw towarów rolno-spożywczych, określono jedynie, że nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej polega nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy; przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy; uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy czy też na nieuzasadnionym wydłużaniu terminów płatności za dostarczone produkty rolne lubspożywcze.

Ponieważ unijna dyrektywa wprowadza przepisy wychodzące poza zakres obowiązującej ustawy, autorzy projektu proponują uchwalenie nowej ustawy ale o takich samym tytule.

W stosunku do obowiązujących przepisów, projekt ustawy wprowadza zmiany polegające m.in. na: rozszerzeniu definicji produktów rolnych i spożywczych m.in. o pasze, zwierzęta żywe, nasiona i owoce oleiste będące przedmiotem produkcji rolników.

Zmienie ulegnie definicji nabywcy. W projektowanej ustawie nabywca to przedsiębiorca lub organ publiczny, który bezpośrednio lub pośrednio nabywa od dostawcy produkty rolne lub spożywcze. Zdefiniowano 17 nieuczciwych praktyk: 11 praktyk, które są bezwzględnie zakazane oraz 6 praktyk, które są dozwolone pod warunkiem, że zostały one wprost wymienione w umowie pomiędzy stronami (nabywcą i dostawcą produktów) i uznane przez obie strony za dozwolone.

W projekcie określono ponadto czym jest znacząca dysproporcja w potencjale ekonomicznym, w przypadku praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, stosowanych przez nabywcę względem dostawcy i odwrotnie. Wprowadzona została procedura dobrowolnego poddania się karze pieniężnej. W przypadku wyrażenia zgody przez stronę do dobrowolnego poddana się karze, wysokość kary może być obniżona nie więcej niż o 50 proc, w stosunku do kary, jaka zostałaby nałożona, gdyby strona nie poddała się dobrowolnie karze.

Przewiduje się, że projektowana ustawa wejdzie w życie najpóźniej 1 listopada 2021 r.