Prezes Zarządu BIK, dr Mariusz Cholewa wyjaśnia zjawiska na rynku kredytowym, które wystąpiły w I półroczu br., aktualizuje roczne prognozy oraz przedstawia czynniki, które będą w istotny sposób kształtować sytuację na rynku kredytowym w II półroczu br.

Łączne zadłużenie, czyli portfel kredytowy na koniec czerwca 2022 r. wynosił 737 mld zł i skurczył się o 2 mld zł w porównaniu do grudnia 2021 r.

Sprzedaż w pierwszych 6-ciu miesiącach br. z tytułu wszystkich kredytów i pożyczek wyniosła łącznie 79,8 mld zł, czyli spadła o 8,7 mld zł w stosunku analogicznego okresu 2021 r.

Wyraźnie widać zróżnicowanie dynamiki akcji kredytowej w poszczególnych kategoriach produktów kredytowych. Po zeszłorocznym boomie na rynku kredytów mieszkaniowych nie ma już śladu.

Natomiast Polacy korzystają chętnie z kredytów gotówkowych i pożyczek. Nadal zaciągają kredyty ratalne, którym sprzyja pojawiająca się jeszcze w ofertach zerowa stawka RRSO.

W I półroczu 2022 r. banki i SKOK-i udzieliły łącznie 1 523,7 tys. kredytów gotówkowych (+3,8%) na kwotę 32,46 mld zł (+1,2%) oraz 2 230,1 tys. kredytów ratalnych (+26,1%) na kwotę 8,35 mld zł (+3,3%). Zaciągnięto 90,8 tys. (-32,3%) kredytów mieszkaniowych na kwotę 31,59 mld zł (-25,1%).

Bessa w kredytach mieszkaniowych

Niska sprzedaż na rynku kredytów hipotecznych wynika przede wszystkim z mniejszej liczby udzielonych kredytów, czyli bardzo dużego spadku popytu na ten rodzaj kredytu. Jedną z kluczowych przyczyn takiego stanu rzeczy jest sukcesywnie malejąca zdolność kredytowa klientów, na co m.in. miały wpływ podwyżki stóp procentowych.

W momencie rozpoczęcia cyklu podwyżek stóp procentowych na jesieni zeszłego roku, zaczęły się pojawiać obawy o zdolność kredytobiorców mieszkaniowych do terminowej spłaty. BIK zwracał uwagę rynku, że zjawisko to może wystąpić w IV kwartale 2022 r. Wynikało to z dwóch powodów. Po pierwsze, większość kredytów mieszkaniowych opartych jest o stawkę WIBOR 3 i 6-cio miesięczną, co oznacza, że zmiana oprocentowania kredytów następuje dopiero po 3 lub 6-ciu miesiącach. Po drugie, by kredyt został uznany za opóźniony w spłacie pow. 90 dni muszą być niezapłacone trzy miesięczne raty.

Lekkie wzrosty w wartości kredytów gotówkowych i ratalnych

W przeciwieństwie do kredytów mieszkaniowych, sześciokrotnie podwyższane stopy procentowe w I półroczu 2022 r., nie dotknęły w tak dużym stopniu segmentu kredytów gotówkowych i ratalnych.

Aż 88,5% liczby udzielonych kredytów gotówkowych w okresie I półrocza br. to kredyty do 50 tys. zł. W związku z tym wzrost oprocentowania nie powoduje aż tak dużego wzrostu raty odsetkowej. Podobnie w kredytach ratalnych, obserwujemy wysoki 81,6% udział liczby kredytów do 5 tys. zł, a ponadto część z nich została udzielona przy zerowym poziomie RSSO, zwłaszcza w zakupach sprzętu RTV i AGD.

- Szczególną cechą kredytów gotówkowych jest to, że 87% z nich zostało udzielonych klientom własnym, a aż 97% klientom znanym w sektorze pożyczkowym i bankowym, czyli z historią kredytową. Oznacza to, że instytucje finansowe koncentrują się na eksploracji własnej bazy klientów. Ciekawą obserwacją jest to, że osoby, które zaciągnęły kredyt gotówkowy w I półroczu 2022 roku miały gorszy profil scoringowy niż osoby korzystające z tego typu kredytów w ubiegłym roku – ocenia Prezes Cholewa.

Najlepiej spłacane są kredyty mieszkaniowe, w przypadku których wartościowy wskaźnik NPL na koniec czerwca 2022 r. wyniósł 2,7%. Również bardzo dobrze spłacane są kredyty ratalne, gdzie wskaźnik NPL wynosił 6,8%. Wyższym poziomem szkodowości charakteryzują się kredyty gotówkowe, dla których NPL wyniósł 11,5%.

Patrząc na wszystkie produkty kredytowe, ma znaczenie nie tylko dobra jakość na koniec czerwca br., ale również jej poprawa w porównaniu z okresem przedpandemicznym. Jakość kredytów ratalnych poprawiła się o 2,8 p.p., gotówkowych o 1,3 p.p., a mieszkaniowych o 0,1 p.p.

Zróżnicowana dynamika akcji kredytowej w sektorze przedsiębiorstw

Wartość portfela kredytów firmowych na koniec czerwca 2022 r. wynosiła 424,1 mld zł i wzrosła o 27,1 mld zł (+6,8%) w porównaniu do grudnia 2021 r.

Około 60% wartości całego zadłużenia stanowi udział spółek z o.o., których portfel wynosi 155,1 mld zł (36,6%) oraz spółek akcyjnych 91,2 mld zł (21,5%). Zadłużenie mikroprzedsiębiorców wynosiło 75,6 mld zł, co stanowi 17,8%.

W okresie pierwszych 6-ciu miesięcy 2022r. banki udzieliły firmom finansowania na kwotę 77,4 mld zł, z tego 35,6 mld zł przypada na spółki z o.o., 17,4 mld zł na spółki akcyjne, a 10,4 mld zł na mikroprzedsiębiorstwa.

Wzrost wartości sprzedaży w porównaniu z analogicznym okresem 2021 r. odnotowały kredyty udzielone spółkom z o.o. (16,3%), spółkom akcyjnym (4,4%). Spadek wartości odnotowały mikrofirmy, gdzie wartość kredytów spadła o 4,5%.

- W przypadku kredytów udzielanych mikroprzedsiebiorcom po pierwszym półroczu 2022 r. szczególnie zwraca uwagę bardzo duży spadek zarówno liczby (-30,7%), jak i wartości udzielonych kredytów inwestycyjnych (-22,6%). To wyraźny spadek w stosunku do I półrocza ubiegłego roku, w którym mieliśmy odreagowanie spadków z pierwszego okresu pandemii. Taki wynik jest skutkiem spadku aktywności inwestycyjnej małych firm jako konsekwencji rosnącej niepewności związanej z trzema czynnikami. Należą do nich obawy o przyszłą sytuację gospodarczą - wzrostu prawdopodobieństwa spowolnienia gospodarczego, a w skrajnym scenariuszy nawet recesji. Po drugie, wzrost kosztów udzielanych kredytów w wyniku rosnących stóp procentowych. Trzecim czynnikiem jest niepewność wobec dalszego przebiegu wojny w Ukrainie. To wszystko, nie sprzyja aktywności inwestycyjnej, co potwierdza spadający udział nakładów inwestycyjnych w relacji do PKB, który już w 2021 r. spadł do poziomu 16,6%. W związku z rosnącą inflacją mikroprzedsiębiorcy zaczęli inwestować w zapasy materiałów, produktów, co znalazło odzwierciedlenie we wzroście o 4,9% wartości kredytów w rachunku bieżącym - mówi Prezes BIK.

Poprawa jakości kredytów w sektorze przedsiębiorstw

W całym segmencie przedsiębiorstw polepszył się, czyli spadł udział kredytów przeterminowanych pow. 90 dni. W przypadku spółek akcyjnych wynosił on na 30 czerwca 2022 r. 5,6% i jest niższy o 2,3 p.p. w stosunku do okresu sprzed pandemii. Analogicznie dla spółek z o. o. udział kredytów opóźnionych wynosił 8,8% (spadek o 3,4 p.p.), a dla mikrofirm 15,1% (mniej o 0,2 p.p.)

W przypadku mikrofirm, w okresie 12-miesięcznym, polepszyły się BIK Indeksy Jakości kredytów inwestycyjnych, obrotowych i w rachunku bieżącym. Najbardziej poprawiła się jakość kredytów obrotowych.

Co przyniesie II półrocze 2022?

Otoczenie społeczno-ekonomiczne i zachodzące w nim zmiany, to ważny czynnik determinujący prognozy na rynku kredytowym i jego wynik w całym 2022 r.

Pośród najważniejszych zjawisk, jakie prawdopodobnie wystąpią w II półroczu br. na rynku kredytowym, można wyróżnić wyhamowanie akcji kredytowej w przypadku kredytów gotówkowych i zarazem kontynuację hossy w segmencie pożyczek. W zakresie kredytów hipotecznych należy spodziewać się pogłębiania spadku akcji kredytowej - spadkowi liczby udzielanych kredytów, towarzyszyć będzie dalszy spadek średniej kwoty udzielonego kredytu mieszkaniowego.

- Na rynek kredytów w przyszłości, bardziej niż w poprzednich okresach, oddziaływać będzie otoczenie społeczno-ekonomiczne, a zwłaszcza możliwość istotnego pogorszenia sytuacji gospodarczej. Może skutkować to spadkiem poziomu bezpieczeństwa ekonomicznego gospodarstw domowych, a w konsekwencji spowodować wstrzymanie decyzji zakupowych i inwestycyjnych. Co więcej, wpływ na rynek kredytowy mogą mieć możliwe ograniczenia w wyniku zaostrzenia sytuacji pandemicznej oraz duża niepewność co do dalszego przebiegu wojny w Ukrainie. Dlatego aktualizujemy prognozę BIK na koniec 2022 r. w relacji do 2021 r., przyjmując spadek wartości udzielonych kredytów mieszkaniowych o 40,4% , kredytów gotówkowych o 2,3% oraz niewielki wzrost w kredytach ratalnych na poziomie 0,6% - prognozuje Prezes BIK.